Ebeveyn-Çocuk Etkileşim Terapisi ve Bilmeniz Gereken Her Şey

Birçok ebeveyn, çocuklarının öfke nöbetlerini kontrol etmekte zorlanır veya çocuklarının toplum içinde davranışlarından utanır. Yıkıcı ve zorlayıcı davranışları nedeniyle onları cezalandırmak yerine, Ebeveyn-Çocuk Etkileşimi Terapisi denenmesi önerilir. Orijinal olarak Dr. Sheila Eyberg tarafından geliştirilen PCIT, pozitif ebeveyn-çocuk etkileşimlerini ve ilişkilerini geliştirmeye odaklanan benzersiz ve etkili bir tedavi programıdır. PCIT, ebeveyni, çocukları ve en önemlisi ilişkilerini ele alır. Her aile bir seferde bir etkileşimi değiştirir!

PCIT Nedir?

Ebeveyn-Çocuk Etkileşim Terapisi (PCIT), temel olarak yaklaşık 2 ila 7 yaşları arasında çocuğu olan aileler için olumlu ebeveyn-çocuk etkileşimlerini geliştirmek için tasarlanmış kısa vadeli, kanıta dayalı bir ebeveyn koçluğu programıdır.

PCIT’de terapist, terapi seansları sırasında çocuğun davranışını yönetmek için aile ile birlikte çalışır. Terapistin yardımıyla, belirli teknikleri uygularken, ebeveynlerin çocukların davranışlarını toplumda ve evde bağımsız olarak yönetmeleri için güven artar. Ortalama olarak, bir ailenin programı tamamlaması, haftalık saatlik seanslarla yaklaşık 4 ay sürer.

PCIT Kimlere Yardımcı Olabilir?

PCIT’in etkinliği, son on yılda yapılan birçok çalışma ile kanıtlanmıştır. 2011 yılında yapılan bir çalışmada, 8-10 yaş arası belirli dil bozukluğu olan çocuklar için, PCIT ile tedavi edilenler, kontrol grubuna göre daha iyi dil kazanımları yaşadılar. 2011 yılında yapılan başka bir çalışmada, küçük çocuklarına kötü muamele öyküsü olan yaklaşık 150 anne iki gruba ayrıldı. İlk grup PCIT’e katıldı ve diğer grup hala bekleme listesindeydi. 3 aylık bir sürenin sonunda, PCIT grubunun bir parçası olan annelerin daha iyi ebeveyn-çocuk etkileşimi kazandıkları ve daha az stres ve daha iyi çocuk davranışları bildirdikleri görüldü.

Bu yaklaşımın, meydan okuma, uymama, saldırganlık ve asabiyet gibi çocuklukta yaygın görülen davranış sorunlarını azaltmak için çok etkili bir yöntem olduğu ve 2-7 yaş arası çocuklar üzerinde en iyi etkiye sahip olduğu gösterilmiştir.

PCIT, çocuklar ve ebeveynler arasında sağlıklı ilişkileri teşvik ettiği için risk altındaki aileler için yaygın olarak kullanılan bir müdahale haline geldi. Bu yaklaşım genellikle evlat edinen ve koruyucu ailelerle ve çocuk refahı sistemindeki kişiler tarafından kullanılır fakat çocuklar ve ebeveynler arasındaki etkileşimde sorun yaşayan herhangi bir aile için de yararlı olduğu görülmektedir.

Araştırmaya göre, PCIT’in aşağıdakiler için inanılmaz derecede yararlı olduğu görülüyor:

• Çocuk yetiştirmek için olumlu stratejiler geliştirmek.
• Olumlu ebeveyn-çocuk etkileşimleri oluşturmak.
• Çocuklarda davranış sorunlarının azaltılması (saldırganlık, meydan okuma, öfke vb.).
• Çocuğun sözlü ve fiziksel istismarı olasılığını azaltmak.
• Aile içinde etkileşim ve iletişim becerilerinin arttırılması.

PCIT’e katılan çocuklar daha az hayal kırıklığı ve öfke yaşayabilir, daha iyi özsaygı geliştirebilir, organizasyonel, sosyal ve oyun becerilerinde gelişebilir, daha sakin ve güvende hissedebilir ve ebeveynlerle daha etkili iletişim kurabilir. Ebeveynler genellikle ebeveynlik için tutarlı teknikler öğrenirler ve hem evde hem de toplum içinde çocuğun davranışlarıyla ilgilenmeye gelince daha fazla güvene sahip olabilirler.

PCIT Nasıl Çalışır?

Ebeveyn-Çocuk Etkileşimi Terapisinde, ebeveynler, küçük çocukları için besleyici, şefkatli ve sevgi dolu bir ortam sağlamalarına yardımcı olabilecek yeni beceriler ve teknikler öğrenme şansına sahiptir. Terapinin nihai amacı, olumsuz davranışları daha olumlu kalıplara dönüştürmeye yardımcı olmaktır.

Bir PCIT programı iki aşamadan oluşur: ilişki geliştirme ve uyumluluk ve disiplin. Programın başlangıcında, terapist ebeveynlerle her aşama için temel teknikler ve ilkeler hakkında konuşacaktır. Terapist daha sonra ebeveynleri tek yönlü bir ayna aracılığıyla kendilerine öğretilen teknik ve becerileri kullanarak çocuklarıyla oynarken gözlemleyecektir. Canlı koçluk, terapist tarafından bir kulak tıkacı cihazı aracılığıyla ebeveynlere de sağlanabilir. Hedeflenen davranışlar, hem çocuklar hem de ebeveynler tarafından kaydedilen ilerlemeyi vurgulamak için oturumlar boyunca not edilir ve grafiklendirilir.

İlişki geliştirme aşaması, ebeveynlerin ebeveyn-çocuk ilişkisindeki olumsuz karakterleri en aza indirmeyi öğrenmelerine yardımcı olur. Bu aşama ayrıca onları teşvik ve destek sağlayan daha iyi olumlu davranış ve iletişim becerileri geliştirmeleri için yönlendirir.

PCIT’in uyum ve geliştirme aşaması, olumsuz davranışlara neden olan sorunları ve semptomları yöneterek ve ele alarak çocuk davranışını iyileştirmeye yardımcı olabilecek güvenli ve etkili disiplin uygulamalarını vurgular. Ebeveynler, kolayca kullanmayı öğrenene kadar bu becerileri uygulamaya teşvik edilir. Aileler, terapiden sonra ebeveyn-çocuk ilişkisinde inanılmaz gelişmeler yaşarlar.

PCIT Aşamaları

Eğitim yöntemleri, ebeveynlerin dil ve ebeveynlik becerilerini geliştirmelerine ve çocukların duygularını daha iyi kontrol etmeyi öğrenmelerine yardımcı olmak için özel olarak tasarlanmıştır.

Birinci Aşama: İlişki Aşaması

Çocuklara yönelik etkileşim olarak da adlandırılan ilişki geliştirme aşaması, çocuklar ve ebeveynler arasındaki bağı güçlendirmeyi ve geliştirmeyi amaçlar. Hangi oyuncakların veya etkinliklerin oynanacağına çocuk karar verir ve ebeveyn de terapistin rehberliğinde daha önce terapiden öğrendiği olumlu pekiştirme becerilerinden yararlanarak birlikte oynar.

PRIDE kısaltması olarak gösterilen bu beceriler şunlardır:

• Gurur: Ebeveyn, çocuğu uygun ve iyi davranış için övüyor.
• Yansıma: Çocukların sözleri ebeveynler tarafından genişletilir ve tekrarlanır, iletişimi teşvik eder.
• Taklit: Ebeveynler onayını gösterir ve çocuklarının yaptıklarını tekrarlayarak onlara öğretir.
• Açıklama: Ebeveynler, kelime dağarcığı oluşturmaya yardımcı olmak için çocuğun faaliyetlerini tanımlar ve çocuklara, çocuğun faaliyetlerine dikkat ettiklerini gösterir.
• Zevk: Ebeveynler, çocuklar tarafından yapılan etkinlikler için coşku gösterirler.

Ebeveynler ayrıca, çocukların gösterdiği zararlı veya ciddi olmayan olumsuz davranışları görmezden gelmeye teşvik edilir. “Hayır”, “yapamam”, “yapma” gibi olumsuz sözcükleri, alay ve eleştiriyi kullanmamak üzere eğitilirler.

İlişki aşamasının istenen sonuçları şunları içerir:

• Öfke nöbetlerinin şiddeti, sıklığı ve süresi azalır.
• Azaltılmış ebeveyn hayal kırıklığı.
• Negatif dikkat arama davranışlarında azalma.
• Artan dikkat süresi.
• Artan güvenlik, emniyet ve ebeveyne bağlılık duyguları.
• Benlik saygısını artırın.
• Artan sosyal davranışlar.

Ebeveynler ilk aşamadaki becerilere hakim olduktan sonra program genellikle 2. aşamaya ilerler.

İkinci Aşama: Disiplin ve Uyum Aşaması

Bu aşamada ebeveyn liderliği alır. Terapinin bir parçası olarak, ebeveynler çocuklarına itaatsizlik ve itaat için tutarlı, net yansımalarla anlaşılması kolay, doğrudan talimatlar vermeyi öğrenirler. Ebeveyn, çocuğun talimatlarına uymasına, koydukları sınırları kabul etmesine, toplum içinde iyi davranışlar sergilemesine ve ev kuralına saygı duymasına yardımcı olacak stratejiler öğrenecektir. Çocuk dinlerse, “Oyuncaklarını aldığın için teşekkür ederim” gibi ifadelerle övülür. Çocuk dinlemezse ebeveyn “Oyuncaklarını topla yoksa mola alırsın” gibi bir mola uyarısı verir. Uyumsuzluğun devam etmesi halinde zaman aşımı prosedürü uygulanacaktır.

İkinci aşamanın beklenen sonuçları şunları içerir:

• Saldırgan davranış sıklığında azalma.
• Azaltılmış yıkıcı davranış sıklığı.
• Azaltılmış meydan okuma.
• Ev kurallarına artan saygı.
• Bir yetişkinin isteğine artan uyum.
• Geliştirilmiş sosyal davranış.
• Disiplin sırasında artan ebeveyn güveni ve sakinliği.

PCIT’in Sınırlamaları

PCIT, çeşitli sorunları iyileştirmek için çok etkili olduğu görülen kanıta dayalı bir tedavidir. Fakat birkaç durumda, PCIT teknikleri önerilmemektedir. Ebeveynlerin çocuklarıyla çok az teması veya hiç teması yoksa, PCIT etkili olmayabilir. Dil veya işitme bozukluğu olan veya ciddi zihinsel sağlık sorunları yaşayan ebeveynler (sanrılar veya halüsinasyonlar gibi durumlar gibi) bu yaklaşımdan çok az iyileşme görebilir veya hiç gelişme görmeyebilir. Ayrıca ebeveynlerin madde bağımlılığı sorunları varsa veya çok sadist bir şekilde cinsel veya fiziksel istismarda bulunmuşlarsa, PCIT önerilmez.

Bir PCIT Terapistinde Nelere Bakmalı?

PCIT sosyal hizmet uzmanları, terapistleri ve danışmanları toplulukta veya özel muayenehane ruh sağlığı ortamlarında çalışır. PCIT International tarafından sertifikalandırılmış bir terapist, PCIT psikolojisinde en az yüksek lisans derecesine ve ek deneyime ve eğitime sahip olacak ve lisanslı bir ruh sağlığı hizmeti sağlayıcısı olacaktır. İlgili deneyime ve uygun eğitim geçmişine sahip birini bulmanız tavsiye edilse de, ailevi ve kişisel sorunlarınız üzerinde çalışırken rahat hissedeceğiniz bir terapist aramanız da önemlidir.

Son birkaç on yılda, PCIT uygulaması genişledi. Düzenli klinik uygulamada PCIT alan çocuklar, davranış problemlerinde inanılmaz bir azalma gösterdi ve ebeveynlerin ebeveynlik becerileri inanılmaz derecede gelişti!

Ayrıca Okuyun:

Kötü Ebeveynliğin Çocuğa Etkisi ve Belirtileri
Ebeveyn ve Çocuk Arasındaki Kuşak Boşluğunu Doldurmanın Çalışma Yolları
Çocuklar Ebeveynlerini Gözlemleyerek Aşk Hakkında Ne Öğrenirler?